การประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อบูรณาการแนวทางการปรับตัวต่อผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ได้ยืนยันว่าระบบผลิตข้าวในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยากำลังเผชิญกับความเสี่ยงจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคม กระบวนการปรับตัวเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะถูกนำไปประเมินความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต
เมื่อวันที่ 21 มีนาคมปีพ.ศ. 2561 ที่ผ่านมา หน่วยงานภาครัฐ โดยเฉพาะหน่วยงานที่มีการดำเนินงานที่เกี่ยวข้องกับภาคเกษตร และสถาบันการศึกษา ได้เข้าร่วมการประชุมเชิงปฏิบัติการฯ ซึ่งจัดโดยสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) และ GIZ
ดร. พิรุณ สัยยะสิทธิ์พานิช ผู้อำนวยการสำนักงานประสานการจัดการการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ สผ. และนายไฮริช กูเดนุส ผู้อำนวยการโครงการสนับสนุนการจัดทำแผนการปรับตัวต่อผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในมิติการจัดการความเสี่ยงของ GIZ ได้เน้นย้ำถึงความสำคัญของความร่วมมือและการกำหนดนโยบายของการบริหารในทุกระดับตั้งแต่ระดับชาติสู่ระดับพื้นที่ รวมทั้งการบูรณาการความร่วมมือจากแต่ละภาคส่วน
ดร.กลย์วัฒน์ สาขากร นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการ สำนักงานประสานการจัดการการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ชี้ให้เห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่างการปรับตัวของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในระดับประเทศและระดับภูมิภาคกับความจำเป็นในการวางแผนเพื่อรองรับการปรับตัวในระดับประเทศของแต่ละภาคส่วน จากนั้น ดร. พนมศักดิ์ พรหมบุรมย์ นักวิชาการเกษตร ศูนย์วิจัยระบบทรัพยากรเกษตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้ให้ข้อมูลเชิงลึกที่สำคัญเกี่ยวกับสถานการณ์ของระบบการผลิตข้าว รวมถึงผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ควบคู่กับการเปลี่ยนแปลงจากปัจจัยอื่นๆ ที่มีส่วนสำคัญต่อระบบการปลูกข้าวและอาจส่งผลกระทบต่อระบบการเกษตรในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา
ดร. บุญดิษฐ์ วรินทร์รักษ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีการผลิตข้าวจากกรมการข้าวกล่าวว่า “ผมเห็นด้วยอย่างยิ่งกับวิธีการที่ดร.พนมศักดิ์ได้แบ่งพื้นที่นำร่องออกเป็นสี่เขตย่อย ซึ่งประกอบด้วยพื้นที่ลุ่มต่ำ พื้นที่ลุ่ม พื้นที่ดอนในเขตชลประทาน และพื้นที่ดอนอาศัยน้ำฝน เนื่องจากการแบ่งพื้นที่ สะท้อนให้เห็นปัญหาและผลกระทบจริงตามระบบการผลิตข้าวของลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งไม่ได้มีลักษณะกายภาพและบริบทแบบเดียวกัน การที่พิจารณาแบ่งตามระบบนิเวศเกษตรย่อย จะช่วยให้เข้าใจปัญหาและความเสี่ยงที่แตกต่างกันออกไป ซึ่งพื้นที่เหล่านี้กำลังเผชิญอยู่”
พื้นที่ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ถือเป็นหนึ่งในสามแห่งของระบบการผลิตข้าวที่สำคัญที่สุดในประเทศไทยที่กำลังเผชิญกับภัยคุกคาม เช่น อุทกภัย และภัยแล้ง ที่คาดว่าจะมีความรุนแรงขึ้นในอนาคต ขณะเดียวกันความเสี่ยงจากปัจจัยอื่นที่ไม่ได้เกี่ยวกับสภาพภูมิอากาศ ก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้พื้นที่ตกอยู่ในความเสี่ยง เช่น ราคาข้าว ความต้องการของตลาด การระบาดของโรคและศัตรูพืช รวมทั้งการพึ่งพาปัจจัยภายนอก เช่น แรงงาน และเมล็ดพันธุ์
ทั้งนี้ เพื่อเป็นการลดผลกระทบจากความเสี่ยงต่างๆ ให้กับเกษตรกร ดร. พนมศักดิ์ได้เสนอให้มีระบบแนวทางแบบองค์รวม โดยอิงตามการแบ่งพื้นที่ระบบนิเวศเกษตร หากแต่ละระบบและเกษตรกรแต่ละรายมีการรับมือกับความเสี่ยง ก็คงจะแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในปัจจุบันได้
ข้อมูลสถิติย้อนหลัง นับเป็นสิ่งที่จำเป็นและสำคัญที่ต้องนำมาพิจารณา เพื่อเห็นแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงจากอดีตจนถึงปัจจุบัน ทั้งเชิงสังคมเศรษฐกิจและเชิงกายภาพ และควรนำมาใช้อภิปรายอย่างละเอียด เนื่องจากเป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุดที่จะบ่งชี้ได้ว่าระบบมีความเสี่ยงสูงหรือเสี่ยงต่ำ ผู้เข้าร่วมประชุมได้เสนอแนะว่าควรมีการจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการชลประทานให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากความต้องการที่เพิ่มขึ้นจากหลายภาคส่วน รวมทั้งให้เกษตรกรเข้ามาเป็นศูนย์กลางในการจัดทำนโยบายด้านทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตร
นอกจากนี้ ข้อมูลเชิงลึกยังมีความจำเป็น และเป็นที่ต้องการเพื่อประเมินความเหมาะสมของพื้นที่สำหรับระบบการผลิตและการปรับเปลี่ยนระบบเกษตรเป็นแบบพืชผสม และข้อมูลเหล่านี้จำเป็นที่จะต้องนำเข้าไปในกลไกตลาดและกลไกนโยบาย เพื่อนำไปใช้วางแผนและรองรับการเปลี่ยนแปลงของภาคเกษตร ซึ่งไม่เพียงแต่จะช่วยให้เกษตรกรสามารถสร้างรายได้เพิ่มขึ้นแล้ว ยังช่วยส่งเสริมให้พวกเขาสามารถผลิตข้าวได้หลากหลายชนิดด้วย
ในช่วงการประชุมย่อย กลุ่มระบบการบริหารจัดการน้ำเพื่อการเกษตรได้มีการหารืออย่างละเอียดในเรื่องการวางแผนการจัดการน้ำสำหรับระบบการผลิตข้าว ซึ่งรวมถึงการวางนโยบายของรัฐบาลและโครงสร้างที่ไม่ใช่ของรัฐบาล เทียบกับอุปสงค์และอุปทานของน้ำ ขณะเดียวกันกลุ่มที่หารือเกี่ยวกับนโยบายการเกษตรและการตลาด ก็ได้แสดงความเห็นเกี่ยวกับปัจจัยทาง
เศรษฐกิจและสังคม เช่น ราคาตลาด ค่าแรง เงินอุดหนุนจากรัฐบาลและการแทรกแซง ซึ่งเป็นปัจจัยทั้งบวกและลบต่อระบบการผลิตข้าวในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ชุมชน และระดับเกษตรกรรายย่อย